Wommelgems gemeentebestuur verwerft uniek historisch document

Terug naar overzicht
Duits fotoboek uit de Tweede Wereldoorlog over fort 2 (copyright: gemeente Wommelgem, Werkgroep Gidsen Fort 2 te Wommelgem)
vr, 2012-09-07 11:04

Wommelgemnaar Alfons Van Uytven, notoir verzamelaar van oude postkaarten, benaderde in het voorjaar 2012 de Werkgroep Gidsen Fort 2 met de melding dat hij op e-bay een uniek aanbod had ontdekt, waarvan de historische waarde hem niet ontgaan was. Het betrof een fotoboek, samengesteld tijdens de Tweede Wereldoorlog door de Duitser Erich Pülm, die op fort 2 verbleven had als onderofficier tussen 1 september 1941 en 4 september 1944. Samen met het boek werden ook nog de agenda’s aangeboden, die door de auteur in 1942 en 1943 als summier dagboek waren bijgehouden.

Koper gevonden

Als kenner van het wereldje wist Alfons dat het aanbod van een volledig exemplaar uiterst zeldzaam is, omdat professionele opkopers meestal op zulke boeken azen om de foto’s dan per stuk te gelde te maken. Maar de prijs was hoog voor een particulier, en ook de Werkgroep Gidsen, een onbezoldigde vrijwilligersorganisatie, beschikte niet over de nodige middelen om het werk aan te kopen. Daarom werden de vzw Fortvrienden Gemeentelijk Domein Fort II en de Heemkundige kring De Kaeck aangesproken. Ook zij waren sterk geïnteresseerd, maar moesten toch afhaken omwille van de kostprijs.

Maar gelukkig was er nog het gemeentebestuur van Wommelgem, waar men begreep dat deze gelegenheid zich maar één keer zou voordoen. Als reddende engel besliste het college van burgemeester en schepenen, onder impuls van burgemeester Walter Van Der Plaetsen, gesteund door Ann Baele, schepen van fort 2, dat de gemeente zelf het pakket zou aankopen. Pol Govaert, voorzitter van de vzw Fortvrienden, zou bemiddelen en onderhandelen. Ondertussen is de aankoop afgerond, en bevindt het kleinood zich veilig in Wommelgem.

Een uniek fotoboek

Het fotoboek is ingebonden in bruin leder. Bovenop prijkt, in zilver, de adelaar van de Luftwaffe, met op het vasthechtplaatje het jaartal 1941. Binnenin een 50 tal zwarte bladzijden, waarop een kleine 200 foto’s gekleefd zijn, meestal voorzien van bijschriften in een sierlijk gotisch schrift. Enkele bladzijden bevatten algemene toeristische foto’s over Parijs, Brussel, Antwerpen en de Belgische kust. Op één  bladzijde kan, op een getekende kaart, de terugtocht van Erich Pülm naar Duitsland gevolgd worden tot hij krijgsgevangene werd van de Amerikanen in Hersfeld op 2 april 1945. Het boek sluit af met enkele beelden uit het krijgsgevangenenkamp. Maar het merendeel van de bladzijden zijn gewijd aan fort 2.

De bijhorende dagboekjes laten toe om enkele gebeurtenissen uit het fotoboek beter te dateren, maar ze vermelden vooral de vrijetijdsactiviteiten van de samensteller.

Nieuwe informatie

Volgens Willy Jacobs, auteur van het in 2009 verschenen boek ‘Fort 2 te Wommelgem, een Antwerps Brialmontfort’, brengen de foto’s bevestiging van de meeste bevindingen. Een aantal vragen uit dit boek worden beantwoord, maar er zijn ook enkele nieuwe raadsels opgedoken. Bijzonder intrigerend is bijvoorbeeld de foto van een explosie op de brug naar het reduit, waarover verdere details ontbreken. Bijzonder interessant zijn de foto’s van verdwenen gebouwen of installaties. Zo zijn er de foto’s van de gesloopte artillerie-ingang van het fort, ter hoogte van het huidige gidsenlokaal.

Nog een interessante vaststelling: het stenen wapenschild met de Brabantse leeuw werd door de Duitsers ongemoeid gelaten, terwijl hun eigen Luftwaffe-logo, onder de poten van de leeuw werd opgehangen. In april 1942 hing er al wel een gebeeldhouwd of gegoten Luftwaffe-logo, ditmaal boven de kop van de Brabantse leeuw. Een andere reeks foto’s reikt elementen aan om de bouwperiode van de nu nog bestaande Duitse mitrailleursnesten nauwer te situeren.

Er wordt voor het ogenblik nagedacht over een veilige manier om het werk op een ruimere schaal toegankelijk te maken voor belangstellenden. Nu staat al vast dat met deze aankoop de gemeente Wommelgem eigenaar geworden is van een uiterst waardevol historisch kleinood.